Brielle werd daarmee de eerste vrije stad van Nederland. Om dit te vieren wordt Brielle elk jaar op deze dag in een historisch jasje gestoken. De stad ziet eruit als de stad zoals hij eruit gezien moet hebben in 1572, met visnetten en al. De mensen dragen historische kledij. En in het openluchttheater voeren zij het stuk ‘de sleutel van de stad’ op voor een groot publiek.

Er is genoeg te zien en te doen op deze herdenkingsdag. Het is vooral erg genieten van de sfeer van vroeger als je door de straten van Brielle loopt. Het theater duurt de hele dag; in alle delen van de stad speelt zich een ander deel van het verhaal af en ’s avonds is er ter afsluiting het ‘Geuzenbal’ in de taveernen van Brielle.

Wat vooraf gaat aan de viering op 1 april!
Als opmaat voor de viering en om al een klein beetje in de sfeer van het spel te komen wordt 1 week voor 1 april door een groepje door de stad trekkende Spaanse soldaten de aankondigingen voor de verafschuwde Tiende Penning op alle openbare gelegenheden geplakt. De landvoogd Alva had besloten dat elk tiende deel van alle inkomsten aan de bezetter diende te worden afgedragen en dat besluit werd door deze plakkaten aangekondigd. Het is duidelijk dat de bevolking hier niet van gediend is en het onder de oppervlakte gist.

Sfeerbeeld
Op 1 april zijn de straten in de binnenstad van Den Briel weer bedekt met stro, worden de visnetten en de was weer in de straten gedroogd. De bevolking loopt in 16de eeuwse kledij en speelt het spel met volle overtuiging. Vissers leuren met “versche visch”, wasvrouwen staan aan de waterkant de was te doen en in de kroegen smeren de kroezen bier de dorstige kelen en klinkt er feestelijk gelal.

Het 1 april-spel begint zodra veerman Coppelstock zijn kleine roeiboot in de haven afmeert en zich naar het stadhuis begeeft. Op het bordes van het stadhuis kondigt Paddeltje (een jongensfiguur uit een boek van de Brielse schrijver Johan Been) burgemeester Koekebakker aan, dat veerman Coppelstock naar hem onderweg is met een boodschap van de geuzenvloot. Coppelstock tracht de burgemeester te overtuigen van de ernst van de toestand en zet zijn woorden kracht bij door het tonen van de zegelring van Blois van Treslong. De burgemeester vat de boodschap tamelijk laconiek op, maar belooft Coppelstock om met Admiraal Lumey te overleggen.

Halverwege de dag worden in de “openluchtherberg” de dingen van de dag besproken. De bezoekers van de herberg zijn erg opgewonden over de, in de Maasmond liggende Geuzenvloot en het op handen zijnde gesprek tussen admiraal Lumey en de burgemeester. Men vraagt zich af wat te doen: “Of de ontwikkelingen af te wachten, of maar alvast de biezen te pakken en de stad te verlaten voordat de “bom” barst.”

De onderhandelingen
Dan arriveert het geuzenschip in de haven en vindt de ondertussen veel besproken ontmoeting tussen admiraal Lumey en burgemeester Koekebakker samen met het vroedschap plaats. Lumey zou niets liever willen dan Den Briel met veel geweld onder de voet te lopen, maar Blois van Treslong weet hem kalm te houden. Blois doet een beroep op de burgemeester om de stad zonder slag of stoot aan de Watergeuzen over te dragen. Burgemeester Koekebakker weigert dit en maakt een eind aan het gesprek door aan te kondigen dat hij de stad in staat van verdediging zal brengen.

Alva verliest “zijn Bril”
Admiraal Luemey laat zijn geuzenleger aan wal brengen, gewapend met en scheepsmast om de voor zijn neus dichtgeworpen stadspoort met geweld open te rammeien. De confrontatie tussen het geuzenleger en het in allerhaast versterkte Spaanse leger vindt in de loop van de middag bij de Langepoort plaats.

De geuzen winnen dit gevecht “op hun sloffen” en met de burgemeester en de Spaanse Commandant in de kooiwagen trekt men in optocht door de stad. De stoet eindigt op het grote veld bij het monument waar Lumey de poorters en poorteressen van Den Briel toespreekt en snelrecht spreekt over de gevangen en waaronder de burgemeester en de commandant. De Commandant wordt voor de ogen van de toegestroomde juichende bevolking aan de in de haast opgerichte galg opgehangen.Vive les Geux….!!!

Vive les Geux….!!!
Daarna barst het feest pas echt los, de stad is immers bevrijd van de gehate Spanjolen. Lumey draagt de stad over aan zijn mannen en de Briellenaren. De taveernen in de stad doen goede zaken bij de viering van de herwonnen vrijheid en gejuich klinkt over het pak slaag dat de Watergeuzen de Spanjaarden hebben gegeven. In de avond geldt het Geuzenbal als sluitstuk van de 1 aprilviering, Geuzen, Spanjaarden en burgers van Den Briel dansen te samen alsof er niet gebeurd is. Daarna wordt het langzaam weer rustig in Den Briel…..!